Her teknik kendi estetiğini yarattı
Kendisi teknik bir buluş olan fotoğrafın tarihi de bu tekniğin geliştiği ve yenilendiği bir tarih olmuştur. Fotoğraf tarihinin ilk dönemleri pozlama süresinin uzunluğu nedeniyle kamera karşısında uzun süre hareketsiz durarak poz vermeyi gerektiriyordu. Fotoğraf tarihinin ilk karelerinden biri olan Daguerre’nin, Paris Bulvarı fotoğrafında (1839) çekildiği tarih ve saatte kalabalık olan sokak fotoğrafta bir ayakkabı boyacısı ve müşterisi dışında kimsenin olmadığı ıssız bir sokak olarak görünmektedir. Pozlama süresi nerdeyse 10 dakikayı aştığından fotoğrafta uzun süre sabit bir noktada kalan bir ayakkabı boyacısı vardır. Sonuç olarak fotoğraf tarihinin ilk karelerinden birine baktığımızda var olan durum, tüm fotoğraf tarihi için geçerlidir: Fotoğrafın her teknik dönemi kendi estetiğini yaratmıştır.
Siz deklanşöre basın; gerisini bir yapıyoruz
Fotoğraf teknolojisi her yenilenme döneminde birçok tartışmanın doğmasına da neden olmuştur. Örneğin taşınabilir fotoğraf makinelerinin bugün hala kullanılan “ Siz deklanşöre basın gerisini bir yapıyoruz” reklam sloganı ile piyasaya çıktığı 19.yy sonlarında fotoğrafın sanat olarak kabul edilmesi için büyük çaba gösteren Alfred Stieglitz bile kullanılmasına karşı çıkmıştır. Ancak fikrini kısa bir zaman sonra değiştirerek desteğini vurgulamak için “ Elde Taşınan Fotoğraf Makinesi ve Şimdiki Önemi” isimli 1897 tarihli bir yazı kaleme almıştır.
Fotoğraf zaten teknolojik bir buluş olarak tarihte yerini almıştı. Dolayısıyla gelişecek ve teknolojisi yenilenecektir. İnsanoğlu da bu yenilenmeyi başta isteksiz görünse de aslında büyük bir coşkuyla kabul edecek ve kullanıma sokacaktır. Bu durum Türkiye’de tartışıldı, dijital fotoğrafa olan güvensizlikler vurgulandı ancak sonuç tabii ki dijital teknolojinin zaferiyle sonuçlandı. Devam eden süreçte ise dijital teknoloji üzerine yayınlar başladı.
Türkiye’den iki örnek
“Düzeltilmiş Doğa” serisi ile perspektif kavramını sorgulayan Alp Esin fotoğrafı melez bir disiplin olarak tanımlıyor: “Fotoğraf, neredeyse periyodik olarak 20 yılda bir anlatım olanaklarını ciddi olarak değiştiren gelişmelere sahne olmuş. Tek kare görüntüyü oluşturmak için kaç farklı teknolojiyi bir arada kullanıyoruz ve bu geçmişte nasıldı? Bu soruya vereceğimiz cevaplar aslında fotoğraf ve sayısal teknoloji ilişkisini bize özetliyor: fotoğraf, melez bir alan. Bu, üretiminden tüketilmesine kadar bütün süreçleri içerisine alacak şekilde böyle. Kültür ürünlerini kağıt kullanmadan tüketmeye başladığımız son yirmiyılda, görüntü üretiminin analog teknolojilere bağlı kalmasını beklemek en azından fotoğraf açısından haksızlık olurdu.”
Murat Germen’in sanat eserinin içsel ruhu ve şartlara bağımlı bir şekilde gelişen dışsal algısındaki olası farkları konu edinen son serisi “Aura” da dijital estetik üzerine temellendirilmiş bir çalışmaydı. Germen, fotoğrafçıların dijital tekniklerle yeni estetikler oluşturmakta olduklarını belirtiyor: “Bilgisayar, kameralar ve yazılımlarda var olan olasılıkların bazı teknik işlemleri kolaylaştırması, fotografı bir ifade aracı olarak kullanan sanatçıların vizyonlarını, üzerine çalıştıkları konularını, öyküsel anlatımlarını, içeriği dizimleme biçimlerini ve işlerini paylaşma yöntemlerini gözden geçirmelerine aracı olmuştur. Analog yöntemlere takıntı düzeyinde bağlı olan bazı fotografçılar sayısal yöntemleri hiçe saysalar da, sayısal teknolojinin getirdiği çeşitlilik ve avantajların farkında olan bilinçli sanatçılar yeni fotograf estetikleri oluşturma şansı bulmuşlardır.”
Dijital estetik
Dijital teknoloji ile birlikte fotoğraf estetiğinin, fotoğrafçının davranışının ne yönde değiştiğini, paylaşım, kopya ve manipülasyon gibi sorunları değerlendirdğimizde ortaya şöyle bir tablo çıkıyor.
1. Enstrümanlar değişti.
Fotoğraf makinesi, film, baskı gibi malzeme ve süreçlerin yerini dijital makine, bilgisayar ve dijital baskı süreçleri aldı.Fotoğrafçının enstrümanları değişti.
2. Görüntü üretmek artık daha hızlı ve ekonomik
Dijital teknoloji filmi ve banyo aşamasını ortadan kaldırdı.Çekilen fotoğrafın anında görünmesine olanak sağladı. Baskıda veya rötuşla yapılanlar ve yapılamayanların dahil olduğu daha kolay ve daha hızlı bir süreç ortaya çıktı. Bu da hem maddi olarak hem de zaman açısından daha ekonomik görüntü üretme süreci yarattı.
3. Fotoğrafçının davranışı değişti
Fotoğrafçı çektiği kareyi anında görme imkanına kavuştu. Öbür yandan vizörün yanı sıra ekrandan bakarak çekme imkanı da fotoğrafçı makine ve çektiği obje arasındaki ilişkiyi değiştirdi. Yeni bakış açıları doğurdu.
4. Dijital teknoloji kendi estetiğini yarattı.
Fotoğrafçılar dijital teknolojiyi kullanarak yeni tarzlar, anlatım biçimleri ve çalışmalar üretmekteler. Fotoğraf tarihi kadar eski olan montaj, kolaj ya da değişik yüzeylerin verilerinin üst üste istenilen miktarda kullanılmasına imkanını sağlayan layer tekniği gibi yöntemlerin daha yetkin bir biçimde kullanılmasının yanı sıra dijital teknolojilerin olanakları yeni anlatım biçimleri oluşturulmasını sağladı. Dijital teknoloji dönemin ruhunu yansıtan yeni bir estetik yarattı.
5. Yeni bir gerçeklik anlayışı
Dijital teknoloji gerçekliği çoğaltarak, parçalayarak, parçaları birleştirerek sürreel bir alana taşıdı. Dijital teknolojinin sunduğu imkanlar yeni bir gerçeklik anlayışı doğurdu.
6. İçerik öne çıkıyor
Kolay kullanımlı dijital makineler ve edit programları ile teknik yetkinliğe ulaşmak kolaylaşınca içerik, çalışmaların kavramsal çerçevesi ve bağlamı, fotoğrafta neyin gösterildiği ve bununla ne denmek istendiği öne çıktı.
7. Sınırsız paylaşım
Dijital teknoloji internet ile birleşince fotoğrafların hızlı bir şekilde paylaşım imkanı doğdu. Fotoğrafların internette yer aldığı andan itibaren sayısız kez kopyalanması ve indirilmesi mümkün ve bu, fotoğrafçının denetleyemeyeceği bir sürece dönüştü.
8. Orjinal yok oldu ya da var mıydı?
Fotoğraf bulunduğunda çoğaltılabilmesi ile orjinalite kavramını sarsmıştı ancak bu sarsıntı ne kadar büyük olsa da fotoğraf için negatifin tekliği söz konusuydu. Dijital teknoloji ile ise ana dosya bile kopyalanabilir ve çoğaltılabilir hale geldi. Orjinallik ve tekliğin yerini çokluk ve kopya aldı.
9. Arşivleme sorunu ya da dijital çöp
Dijital dosyaları arşivlemek bellekler dolusu dosya anlamına geliyor. Ancak dijital arşivleme araçlarının ömrü tam olarak bilinemediğinden arşivlerin yok olması da olasılık dahilinde.
10. Baskı yok (mu) oluyor
Son dönemde tartışılan meselelerden biri de baskının yok olup olmayacağı. Baskı yerine dijital görüntünün ekranlarda sergilenmesine birçok kez şahit olduk. Bir sonraki aşama ise sanat yapıtı olarak baskı yerine dijital dosyanın kabul edilmesi, fiyatlandırılması, alınıp satılması ya da edisyon uygulanması olabilir mi?
Kaynaklar:
1. Murat Germen, “Sayısal Anlak: Çağdaş Fotograf Pratiğinde Dönüşümler”, Sayısal Buluşmalar –Uluslararası Sempozyum, Sabancı Üniversitesi İletişim Merkezi, Minerva Han, Karaköy, İstanbul, 5 – 8 Ocak 2009
2. Alp Esin, “Modern Zamanlar, Anneannemin Dijitali” , http://pimoka.blogspot.com/
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder